Turistik-Kültürel Amaçlı Coğrafi Bilgi Sistemi Kurmak
Kültürel anlamda Türkiye'de gerçekleştirilen ilk CBS projesi olma iddiasındaki "Rize'yi Yakalamak" projesini ve CBS kavramını, endüstriyel alandaki pek çok CBS projenin yükleniciliğini ve yöneticiliğini yapmış bir profesyonelin eleştirilerine ve değerlendirmesine açtık. Harita Yük. Mühendisi Hasan Nokay'ın CBS kavramı ve kültürel uygulamalarda getirebilecekleriyle ilgili yazısını sunuyoruz.
Seyahatlerimizde hepimiz harita ve harita temelli rehberler kullanmışızdır. Harita, özellikle batı toplumlarındaki gezginlerin vazgeçilmez bir yol arkadaşıyken, az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde bulunan seyyahların hayatına “olmazsa olmaz” olarak ne yazık ki giremiyor. Bunun bir çok nedeni var. Bence en büyük neden, yeterli zenginlikte içeriğe ve detay noktaya sahip haritaların arz edilmiyor olması. Son dönemlerde, şehir içi sokak-cadde haritalarına Google Earth, Google Maps, Bing Maps, Yahoo Maps veya İl Kültür Turizm Müdürlükleri tarafından basılan turistik haritalar gibi bir çok kaynaktan erişebiliyor olsak da, “kırsal” olarak tabir edebileceğimiz ve yerli-yabancı turist ilgisinin yoğunlaşamamasının nedeninin, yeterli tanıtım faaliyetlerinin yürütülmediği coğrafyalar için bu haritalar, ülkemizde hala arzu edilen düzeyde üretilmiyor.
Gelişen teknik, bilgi toplama, derleme, analiz etme süreçlerini hızlandırsa da, harita üretmek için, haritayı ürettiğiniz yere gidip öznitelik bilgisini de toplamalısınız. Gerek bilgilerin toplanması, gerekse bu toplanan bilgilerin anlamlı veri setleri haline getirilerek diğer öznitelik bilgileriyle zenginleştirilmesi ve kullanıcı için zengin bir kaynak haline dönüşmesi için, haritaya konu bölgeye gitmelisiniz. Söz konusu Rize gibi bir ilimiz olduğunda da, yerinde bilgi toplama için mücadeleyi, haritasını yapmak ve yakalamaya çalıştığınız coğrafyaya karşı verirsiniz.
Haritalama çalışmalarında yaptığınız tüm çalışmalar bir noktadan başlar. Nokta; sahada çektiğiniz fotoğrafların konumlandırılması için koordinat serisi, öznitelik bilgisiyle anlamlı hale gelmiş bir ören yeri, bir çeşme, endemik bir türün yetiştiği özel bir bölgenin sınırını ifade edebilir. Peki bu toplanan nokta ve noktalardan üretilmiş, haritayı oluşturan geometrik şekiller hangi sistemle derleniyor, analiz ediliyor?
Coğrafi Bilgi Sistemleri
Coğrafi Bilgi Sistemleri bu makaleyi okuyan bir çok kişi için yabancı bir tanımlama olsa da, gün içinde fark etmeden faydasını gördüğümüz, artık yerel yönetimler ve merkezi idare tarafından ülkemizde de kullanılmakta olan, bizlere getirilen her türlü teknik ve idari hizmetin planlandığı platformlar olarak karşımıza çıkmakta. Örneğin altyapı yönetimi için (gaz, elektrik, su, atık su, telefon, fiber vb..) gerekli planlamanın, modellemenin ve raporlamanın yapıldığı platform Coğrafi Bilgi Sistemleri(CBS)’dir. Yerel yönetimler tarafından toplanan vergi ve harcamalara katılım paylarının hesaplanmasında, deprem risk haritalarının oluşturulmasında, kent planlamasında, koruma amaçlı imar planlarının yapımında, sağlık hizmetlerinde, afet öncesi planlama ve afet sonrası yardım faaliyetlerinin yönetilmesine kadar birçok alanda fayda sağlayan bir karar destek sistemi olarak coğrafi bilgi sistemleri, mekânsal veri ve bu veriyle ilişkilendirilmiş bilgi, bu sentezi yöneten donanım, yazılım ve insan bileşenlerinin tamamından oluşur.
Mekânsal veri, veriyle ilişkilendirilmiş bilgi, yazılım ve donanım sistemleri ve insan bileşenlerinin her biri önemli olsa da, mekânsal verinin ve ilişkilendirilmiş öznitelik bilgisinin toplanması ve sınıflandırılması sürecin en zor kısmıdır. Veriyi toplamak, topladıktan sonra sınıflandırmak, sınıflandırılmış verinin mekânsal ilişkilerinin kurulması aşamaları çok zor yapılabilen işlemlerdir.
Coğrafi Bilgi Sistemleri yeryüzünde varolan nesnelerin sözel bilgilerini içeren, var olan ya da oluşturulacak veri tabanlarının, nesnelerin konum bilgisi (nesnelerin dünya üzerindeki gerçek koordinatlarını içeren sayısal veriler) ile birleştirerek, sayısal haritalar ile kullanılmasını, sorgulama ve analizlerin yapılabildiği; bilgi alma, karar verme ve strateji geliştirme noktalarında kurumlara avantaj sağlayan bilgisayar destekli sistemlerdir. Farklı amaçlarla kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin, turistik ve kültürel amaçlarla kullanılması ülkemizde çok da rastlanır bir uygulama değildir. Toplanan veriler ancak bir basılı harita üretmek amacıyla kartografik altlık olarak değerlendirilmektedir. “Rize’yi Yakalamak” projesi bu açıdan öne çıkmaktadır.
Bir adım ötesi…
Bir adım ötesi çünkü; bu proje ile toplanan veriler sadece bir rehber için altlık oluşturmayacak. Bir adım ötesi çünkü; güncellenebilir bir mekânsal bilgi bankası kurulacak. Bir adım ötesi çünkü; projede kullanılacak bilgiler, gerçek doğa profesyonelleri tarafından köşe bucak gezilerek toplanıyor. Zor erişilebilen alanlara enduro motosikletler, bisikletler veya tırmanış rotalarından erişiliyor, köşe bucak bilgi toplanıyor..
Teknik…
Proje sonuç hedefleri arasında yer alan harita sunucu yazılımları sayesinde, toplanan veriler internet kullanıcılarının tamamıyla paylaşılabilecek, yeni seyahatlerde seyyahlara, 0 lar ve 1 lerin dünyasında yön verecek. Bu keşif projesinde, beklentilerin ötesine geçileceği, hedeflerden daha fazlasına ulaşılabileceği heyecanıyla çalışan doğa profesyonelleri doğayı, yaşamı, Rize’yi yakalayacak.
Projede bulut bilişim nimetlerinden de faydalanılmakta, farklı lokasyonlarda çalışan ofis çalışanlarının eş zamanlı veri paylaşımları da sağlanmaktadır. Bu sayede gerek veri yedekleme, gerekse her noktadan veriye erişim veya verinin güncellenmesinde farklı kişiler tarafından eş zamanlı çalışılabilme gibi istekler de karşılanabilmektedir.
Sahada toplanan her bilgi, fotoğraf, form verisi vb. koordinatla ilişkilendirilmekte, GPS’lerden alınan koordinat verileri gerekmesi durumunda röperlenerek daha hassas hale getirilmektedir, sayısal verilerin sınıflandırılması ve standardize edilme çalışmaları da sürdürülmektedir.
